Trước đây, do một số gia đình ở các bản làng vùng đồng bào dân tộc thiểu số cuộc sống quá khó khăn hoặc vì cái lợi trước mắt họ mà đã đua nhau bán nhà Sàn làm nhà xây, hoặc dựng nhà tạm bợ .Bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc Thái bị mai một, nét đẹp mỹ quan ở các bản làng cộng đồng dân tộc bị ảnh hưởng. Nay ở một số nơi bà con đã và đang khôi phục lại, dựng lên những ngôi nhà Sàn mới khang trang hơn.

Từ năm 2000 trở về trước, phong trào bán nhà sàn cho người miền xuôi khá rầm rộ ở các bản làng vùng tả ngạn như: Nà Đười, Kẻ Mẻ, Chòm Muộng, Kẻ Sùng, xã Mậu Đức, xã Đôn Phục, xã Thạch Ngàn. Những bản này vốn có nhiều ngôi nhà sàn ba gian to đẹp, tạo nên không gian đặc trưng của bản làng cộng đồng người Thái. Nhà Sàn không chỉ là nơi để ở mà còn là nơi thuận tiện nhất trong không gian tổ chức lễ hội của người Thái. Tuy nhiên vì nhiều nguyên nhân mà bà con đã bán đi , nay chỉ còn lại ngôi nhà đất. Vào cái tuổi gần đất xa trời, cụ Oanh cũng như nhiều bà con trong bản tiếc nuối vì đã bán đi tài sản quý giá nhất của gia đình. Cụ Vi Thị Oanh- Bản Chòm Muộng xã Mậu Đức huyện Con Cuông tâm sự:

(trước kia do tôi bị ốm không có tiền chữa trị nên bán đi một nửa để chữa bệnh một nửa mua căn nhà đất này để ở, bán nhà chỉ có 7 triệu thôi, giờ tiếc lắm không có điều kiện làm lại được vì gia đình quá khó khăn)

Cũng vì quan niệm rằng trước đây bản làng nhiều rừng nhiều gỗ, khi bán nhà đi có thể làm nhà khác. Tuy nhiên do khai thác quá nhiều khiến những cánh rừng ngày càng bị cạn kiệt, dẫn tới môi trường sống thay đổi, khí hậu khắc nghiệt diễn ra ngày càng nhiều như hạn hán lũ lụt. Nhà nước lại ra luật Bảo vệ Rừng

Chỉ bán với giá 7 triệu đồng bán nhà sàn cũ , nhưng để làm lại nhà mới cũng phải mất hàng trăm triệu đồng, do đó nhiều gia đình không thể có điều kiện dựng lại nhà sàn được nữa. Tuy nhiên, có nhiều gia đình xây nhà sàn bằng cột bê tông vừa phù hợp với phong tục tập quán của bà con vừa tiết kiệm thời gian và chi phí, lại giữ được rừng.

Các bản làng Con Cuông hôm nay có nhiều ngôi nhà sàn mới mọc lên với các kỹ thuật hiện đại, đủ màu sắc, kiểu dáng khác nhau nhưng vẫn gữi bản sắc riêng là tài sản quý giá và là bản sắc văn hóa vật thể quan trọng của dân tộc. Truyền thống đó không còn bị mai một và chắc chắn thế hệ con em người Thái sau này cũng vậy, họ chỉ ở Nhà sàn mà thôi./.

Tường Vi

(Đài TT-TH Con Cuông)