Trở lại Mường Quạ hôm nay, chúng ta được chứng kiến sự đổi thay mạnh mẽ cả về đời sống vật chất, tinh thần của bà con đồng bào các dân tộc thiểu số nơi đây. Bên những cánh đồng cò bay thẳng cánh, lúa tốt trĩu bông, Con sông Giăng được kè chắn lở đã hiền hòa nước chảy. Trên những quả đồi đã xanh ngắt một màu xanh của keo lá tràm, mét (Luồng), sắn.. Trong những cánh rừng ngút mắt màu xanh. Mường quạ bây giờ bà con không còn sản xuất độc canh cây lúa nước, lúa rẫy mà bà con biết sản xuất chăn nuôi hàng hóa để vươn lên thoát nghèo.

Đồng chí Vi Văn Nam – Bí thư đảng ủy xã Môn Sơn cho biết: Mường Quạ ngày nay bao gồm hai xã là Môn Sơn và Lục Dạ. Riêng xã Môn Sơn bây giờ có gần 2.000 hộ trên 9.000 khẩu, gần 100% là bà con dân tộc Thái và Đan Lai. Môn Sơn là xã biên giới có 33km đường biên giới với nước bạn Lào, thời tiết khắc nghiệt làm ảnh hưởng đến sản xuất, chăn nuôi và đời sống của bà con, nhất là bà con Đan Lai nơi thượng nguồn khe Khặng. Trước đây cả do sản xuất chủ yếu là phát rừng làm rẫy và khai thác lâm sản nên cuộc sống bấp bênh. Từ khi có công cuộc đổi mới, nhờ Đảng và Nhà nước đầu tư đưa cây con, giống mới vào trồng trọt và chăn nuôi. Năng suất lúa đạt trên 60 tạ/ha/vụ, cánh đồng Môn Sơn trên 300 ha, mỗi năm hai vụ lúa đã làm no cái bụng của bà con, thêm một vụ hè thu đưa cây ngô, cây lạc, đậu vào trồng tạo hàng hóa nông sản, giúp bà con có thêm cái mặc, cái dùng. Thông qua các tổ chức doàn thể như Hội phụ nữ, Hội nông dân, Đoàn thanh niên, Hội Cựu chiến binh tín chấp vay vốn cho bà con múa giống lơn, trâu, bò, dê về chăn nuôi, mở thêm nghề đan lát, dệt thổ cẩm… tạo nguồn hàng hóa đa dạng, phong phú cải thiện đời sống của nhân dân. Tỷ lệ hộ nghèo hàng năm giảm 3-4%, đến nay đã có hàng chục hộ dân, có cả hộ người Đan Lai tự nguyện viết đơn xin ra khỏi hộ nghèo. Năm 2006, Nhà nước đầu tư xây đạp Pha Lài ngăn nước vào ruộng và trị thủy sông Giăng, cuộc sống của bà con miền biên giới Môn Sơn thay đổi hẳn. Con đường nhựa nối liền quốc lộ 7A vào tận trung tâm xã, tạo thuận lợi trong giao thương, sản phẩm bà con làm ra không lo không tiêu thụ được. Nắm bắt được nhu cầu của thị trường trong huyện, trong xã bà con đã mạnh dạn vay vốn mở trang trại, mở ngành nghề sản xuất hàng hóa, những trang trại chăn nuôi mở ra nhiều hơn như trang trại chăn nuôi của anh Nguyễn Văn Dần Bản Cửa Rào mối năm xuất chuồng vài chục tấn lợn, cho thu nhập hơn trăm triệu đồng/năm. Những xưởng mộc dân dụng, những xưởng cơ khí hay cơ sở đan lát mây tre của Bản Thái Sơn, Thái Hòa, những mô hình kinh tế của các ông chủ trẻ ở Làng Yên đang tạo ra nhiều triệu phú, tỷ phú nơi đây.

Đông đảo người dân về dự lễ kỷ niêm lễ hội Môn Sơn - Lục Dạ

Rời Môn Sơn ra xã Lục Dạ thấy những ngôi nhà sàn mái ngói đỏ tươi, những con đường vào các thôn bản Yên Thành, Trung Thành, Hua Nà, Bản Mét, Tân Hợp, Lục Sơn… được bê tông hóa mới thấy rõ những đổi thay của Mường Quạ trong mùa thu này. Đồng chí Phạm trọng Bình – Chủ tịch xã cho biết: Mấy năm nay Lục Dạ huy động sức dân làm giao thông nông thôn, giải quyết hạ tầng, tạo thuận lợi cho bà con phát triển hàng hóa để thoát nghèo bền vững. Có đường giao thông thuận lợi bà con các dân tộc đã biết đưa hàng hóa của mình bán tận ngọn, nên thu nhập cao hơn, không còn lo tư thương ép hàng, ép giá. Nắm băt nhu cầu thị trường, mấy năm nay bà Con Bản Mét, Bản Tân Hợp biết đưa cây dưa hấu, cây bí xanh, ớt cay về trồng tạo hàng hóa cho thu nhập cao, bà con phấn khởi lắm. Trước đây tỷ lệ hộ nghèo của xã cao ngất ngưởng, thì nay giảm mạnh. Lục Dạ đang phấn đấu đến năm 2020, hoàn thành 19/19 tiêu chí trở thành một trong những xã đầu tiên về đích nông thôn mới của Huyện Con Cuông.

Khi cái ăn, cái mặc, cái dùng cơ bản được đáp ứng, sự học ở Mường Quạ có nhiều khởi sắc. Mường Quạ đã có trường Trung học phổ thông hàng năm tỷ lệ học sinh tốt nghiệp đạt cao trên 95%. Bậc học trung học cơ sở, Tiểu học, Mầm non được mở rộng đã có 2/4 trường (Lục Dạ) đạt chuẩn quốc gia; 4/5 trường (Môn Sơn) dạt chuẩn quốc gia; Tỷ lệ đậu vào Đại học cao đẳng ngày càng cao, nhiều học sinh đậu 2-3 trường đại học, tỷ lệ học sinh giỏi, giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh, cấp quốc gia ngày một nhiều thêm.

Để giáo dục truyền thống của quê hương Mường Quạ, quê hương cây Đa – Cồn chùa lịch sử, nơi có Chi bộ Đảng đầu tiên vùng dân tộc thiểu số vùng Tây Nam Nghệ An. Hnagf năm Mường Quạ mở lễ hội “uống nước nhớ nguồn” để tri ân ghi nhớ công ơn của các bậc tiền bối như: Cụ Vi Văn Khang người bí thư chi bộ đầu tiên, Cụ Vi Văn Qúy, Vi Văn Hanh, Vi Văn Lâm những đảng viên đầu tiên của Con Cuông nói chung của Mường Quạ nói riêng. Nhờ có chi bộ Đảng lãnh đạo phong trào xô Viết ở Mường Quạ được thổi bùng. Tháng 8 năm 1931, dưới sự lãnh đạo của chi bộ Đảng, hơn 300 bà con các dân tộc đã đứng lên đấu tranh chống lại ách đô hộ, đánh đuổi bọn cường hào, ác bá, phá kho thóc cứu đói cho dân nghèo. Ngày 23 tháng 8 năm 1945, dưới sự lãnh đạo của chi bộ Đảng, bà con các dân tộc thiểu soos Mường Quạ đã đứng lên khởi nghĩa đánh đổ chế độ thực dân, phong kiến giành chính quyền về tay nhân dân, sau đó kéo ra huyện cùng nhân dân các xã Yên Khê, Bồng Khê, Chi Khê giành chính quyền cách mạng về tay nhân dân. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ hàng vạn thanh niên ra trận bảo vệ tổ quốc, Mường Quạ có anh hùng lực lưỡng vũ trang nhân dân Vi Đức Cường, có 9 bà mẹ Việt Nam anh hùng. Năm 1996 xã Môn Sơn được phong danh hiệu anh hùng vũ trang nhân dân.

Về thăm Mường Quạ trong nắng ấm mùa thu, nghe văng vẳng bên tai bài hát của nhạc sỹ Trần Vương: “ Lên miền tây nam miền tây xứ Nghệ/ Mời bạn về thăm đôi bờ sông Giăng/ thăm cây đa- Cồn Chùa/ Thăm cánh đồng kẻ Quạ/ Đã mấy mươi năm rồi mà cây vẫn xanh tươi..”. Đứng dưới cây đa nghe vang bài ca cách mạng, nhìn đập Pha Lài ngày đêm mang nước ngọt cho cánh đồng lúa tốt. Mường Quạ hôm qua, Môn Sơn – Lục Dạ hôm nay đang từng ngày, từng giờ thay da đổi thịt, cuộc sống của bà con đang ngày càng ấm no, hạnh phúc. Đảng bộ Môn Sơn, Đảng bộ Lục Dạ vừa tiến hành đại hội Đảng nhiệm kỳ 2015 – 2020 thắng lợi.

Một mùa thu cách mạng lại về! Với truyền thống cách mạng xô Viết, địa chỉ đỏ có chi bộ Đảng đầu tiên vùng dân tộc thiểu số tây nam Nghệ An. Đồng bào các dân tộc thiểu số vùng Mường Quạ sẽ viết tiếp những trang sử mới anh hùng. Bảo vệ vững chắc biên cương tổ quốc. Để sắc thu Mường Quạ mãi mãi vang bóng, sáng hồng…

Bài, ảnh: Phùng Văn Mùi

( Khối I Thị trấn Con Cuông Nghệ An)